Dit boekje houdt een historisch en hedendaags maatschappelijke spiegel voor iedereen

 

Dit boekje houdt een historisch en hedendaags maatschappelijke spiegel voor iedereen

Nederlands 2/4 (boek 1)

Een blind meisje, vertrouwend op haar resterende zintuigen in de gruweltijden van de Eerste Wereldoorlog, ontmoet een nieuwe geur: de geur van een onbekende man uit een nog onbekender gebied. Ze beseft dat hij anders is door deze nieuwe geur, maar ook door de gedragingen van zijn medestrijders en dorpsbewoners. Men kijkt neer op de ‘vreemde soldaat’ op het bankje, terwijl het blinde kind nieuwsgierig de man benadert.

‘Het meisje en de soldaat’ van Aline Sax is een kort, maar krachtig boek bestaande uit 85 pagina’s inclusief ontroerende stillevens van illustrator (en schrijfster) Ann De Bode. Op zich lijkt het een gemakkelijk boekje om te lezen, maar vergis je niet. De thematieken en dialogen hebben steeds een dieperliggende betekenis en deze houden enkele maatschappelijk spiegels voor de neus van de lezers. Zo komt het blinde meisje te weten hoe andere soldaten en voorbijgangers de Afrikaanse soldaat behandelen én hoe de vreemd uitziende man zich plaatst binnenin de maatschappij ten tijde van de Eerste Wereldoorlog. De onderwerpen ‘anders zijn’, ‘uitsluiting’ en  ‘racisme’ komen centraal te staan. Toch weerhouden de commentaren het meisje niet om de man te benaderen en te spreken. Misschien zit hier wel een belangrijke boodschap in: kijken we misschien te veel en te snel met onze ogen naar elkaar? Zeker weten! Kijk maar naar de vele shows waarin kandidaten met elkaar spreken en elkaar niet kunnen zien. Wanneer het doek valt, dan beginnen de ogen heen en weer te bewegen en verandert de mimiek van de mensen al snel. Bewust en onbewust oordelen we al op basis van één blik. Zo ook de voorbijgangers in ‘Het meisje en de soldaat’. De racismecomponent maakt het nog meer ontoegankelijker voor de Afrikaanse soldaat.

Waarover gaat het kortverhaal?

Na dit klein intermezzo over racisme en het beoordelen van iemand op basis van één blik keer ik snel naar het verdere verloop van het verhaal. De ‘vreemde’ soldaat heeft een vast tijdschema aan het front gecombineerd met enkele dagen rust. In die zes dagen rusttijd bezoekt hij het dorpje van het blinde kind. Daar vertoeft hij eenzaam op het bankje, terwijl de voorbijgangers hem oftewel aangapen of vreselijke dingen toezeggen. Opeens komt daar een meisje naast hem zitten en ruikt de nieuwe geur. Ze benadert hem en de twee beginnen te vertellen over hun levens. Keer op keer, dag na dag.

Wanneer de soldaat terugkeert van het front, zit hij weer op het bankje. Het kind keert ook steeds terug. Op een bepaald moment blijft de soldaat weg. Lang weg. Dat weerhoudt het kind niet om op onderzoek uit te gaan. Met behulp van een ruiter, die eerst sceptisch was over het zoeken naar de mogelijks omgekomen Afrikaanse soldaat, vertrekken ze op zoektocht. Wil je weten wat er gebeurde? Helaas, ik ga niets verklappen. Je moet het boek zelf maar lezen en ervaren. 

Prachtige stillevens van een nog niet zo ver verleden

Na het uitlezen van ‘Het meisje en de soldaat’ bleven de dialogen en illustraties door mijn hoofd zinderen. Hieronder kan je zo’n stilleven bekijken.

Ann De Bode, de illustratrice, werkt vooral met zwart-, wit- en groentinten, die passen bij de gekleurde bladzijden. Dezelfde gebeurtenissen worden verteld door de ogen van het meisje én de soldaat. Je komt eigenlijk de interpretaties van eenzelfde moment te weten. Dat is best interessant, want na het lezen door de ogen van het blinde meisje (misschien is dit ongelukkig geformuleerd) kom je direct te weten hoe de Afrikaanse man erover dacht. De stillevens lijken zachtjes weggevaagd te zijn, alsof het herinneringen zijn uit een ver verleden.

En wat zou ik de lezer willen meegeven?

Algemeen kan ik concluderen dat het boek me verrast heeft. Ik koos het op basis van de titel en de extra info op de achterzijde. Geschiedenis interesseert me heel hard, maar ik had niet kunnen denken dat zo’n dun boekje, een kortverhaal, zo intens kon zijn met boordevol schreeuwen naar problematieken die in de hedendaagse maatschappij (nog steeds) aanwezig zijn. Daarom is het ook een boek van alle tijden: oorlog, anders zijn, discriminatie en racisme, vooroordelen en stereotypen, enzovoort. Ik snap waarom dit boekje best gelezen kan worden door leerlingen van een tweede graad secundair onderwijs én niet voor een jonger leespubliek. De perspectieven en de achterliggende onderwerpen zullen mogelijks over het hoofd gezien worden door jongere leerlingen. Niettemin ben je als leerkracht de geknipte persoon om het boek in al zijn facetten te introduceren aan je (toekomstige) klassen.

Als leerkracht zou ik sowieso enkele onderwerpen, die al vermeld werden, behandelen via het boek, extra materiaal en bronnen en de stapsgewijze aanpak van inhoudelijke, persoonlijke en denkvragen. Ook de meer theoretische kant van (kort)verhalen kan je behandelen via de bouwstenen ervan. Een extra optie is het koppelen van schrijfvaardigheden (een recensie, reclamebericht of blog schrijven, een fragment herschrijven vanuit de ogen van een buitenstaander, een klein projectje rond ‘anders zijn’, ‘discriminatie’, ‘vooroordelen en stereotypen’, … houden, etc.), maar ook spreekvaardigheden (gesprekken houden met de leerkracht en de leerlingen over de bouwstenen en achterliggende thematieken) in combinatie met de lees- en luistervaardigheden.

Ik ben in ieder geval zeer aangenaam verrast door het boek. Ik hoop jij nu ook!

 

Bron: Sax, A. (2013). Het meisje en de soldaat. De Eenhoorn.