Als een zwervende ster in de lucht dwaalt een boot over de zeeën, op zoek naar zijn bestemming (semester 1)

 

boek 1 (semester 1) 

Als een zwervende ster in de lucht dwaalt een boot over de zeeën, op zoek naar zijn bestemming

I was born under a wandering star. I was born under a wandering star. Do I know where hell is? Hell is in hello. Heaven is goodbye forever, it's time for me to go.

Ik moest denken aan dit lied gebracht door Marvin Lee, waarin hij zingt over een nieuwe reisbestemming. Het boek, of liever gezegd het prentenboek, dat ik las, ging over een papieren bootje dat werd gevouwen en te water gelaten op de wilde zeeën van de wereld. Hij komt op verschillende plekken terecht zoals de ijsschotsen van Antarctica en de prachtige koraalriffen en van exotische jungles tot het noorderlicht. De zwerveling komt ook een olietanker, vissersboten én duikboten in menselijke vormen én dokken, waar mensen verbaasd opkijken, tegen.

Soms is de boot omringd door lichtgevende vissen, maar hij voelt zich eenzaam. Er liggen ook kapers op de kust: angstaanjagende vissen duiken op vanuit de diepste plekken op aarde, kleine wezentjes proberen de boot te ontvouwen en soms zijn er zelfs fantasierijke en absurde mengelmoesjes van dieren die ermee spelen. Dan vraag je je misschien af of zo’n papieren boot het wel kan overleven. Hoe kan dat dan? Ik kan je alleen maar aanraden het prentenboek te bekijken. Euh … ‘bekijken’? Ja, je leest het goed. Er zijn geen woorden te bespeuren.

Een woordeloos prentenboek, dat is ‘Zwerveling’, bedacht en vormgegeven door Peter Van den Ende. Verwar hem niet met acteur Peter Van den Eede bekend als Jempie in ‘De zonen van Van As’ of Maurice De Brabandere in de miniserie ‘Van vlees en bloed’. Peter van den Ende, auteur en illustrator, doet je misschien (g)een belletje rinkelen. In 2019 debuteerde hij met het prentenboek ‘Zwerveling’, waarbij Van den Ende genomineerd werd voor de Woutertje Pieterse Prijs én zelfs de Zilveren Penseel (2020) won. Zeggen deze prijzen je niets? Geen probleem, ik zal het even vertellen. De Woutertje Pieterse Prijs wordt ieder jaar uitgereikt aan het beste Nederlandstalige kinder- of jeugdboek, terwijl de Zilveren Penseel jaarlijks wordt uitgereikt aan het beste geïllustreerde prentenboek. Zelfs ‘The New York Times’ plaatste in 2020 het creatieve werk in de top 25 van beste kinderboeken!

Al deze informatie zorgde alleen voor meer verwondering en bewondering voor zowel Van den Ende als ‘Zwerveling’ zelf. Wanneer ik in de bib het boek vastnam onder het kunstlicht, schitterde de papieren boot zo mooi. Ik moest mezelf even bedwingen om het al niet ‘uit te lezen’.

Zwarte golven gingen sierlijk over het papieren vel, maar het waren geen zeegolven

Ik bekeek alle prenten stuk voor stuk. Wat me eerst opviel waren de zwart-witte tekeningen, die enkel uit eenzelfde arceertechniek bestond. Peter Van den Ende koos ervoor om te werken met zwarte Oost-Indische inkt en hij vulde hiermee de vlakken en figuren via gearceerde lijnen. Een prima beeldig concept, waarmee ik ook heb geëxperimenteerd in het middelbaar en de BALO-opleiding, al zijn de tekeningen van Van den Ende natuurlijk zeer professioneel en duizend malen creatiever dan je je kan inbeelden.

De zwart-witte tekeningen zijn geen verarming van het beeld, zoals we vaak zeggen over prachtige gekleurde foto’s en tekeningen. Zwarte en witte kleuren zorgen er net voor dat we de nadruk leggen op de figuren, de vormen en contouren ervan, de extra fijne details, enzovoort. Zo vind je enkele verwijzingen naar Monturiol en Jules Verne terug op de schepen én doen de absurde en fantasierijke figuren je denken aan het surrealisme van Dalí. Ik ben sowieso een fan van de combinatie! Hopelijk heb ik je al een stukje kunnen overtuigen. Nog niet helemaal? Laat me dan een extra poging ondernemen!

De eigen verbeelding en onderlinge dialogen primeren

Vormelijk is het boek al een aanrader zoals je hierboven kon lezen. Je weet ook dat er geen woorden voorkomen, behalve de verwijzingen naar Verne en Monturiol. Waarom is het inhoudelijk dan een uitstekend boek? Wel, heb je nog een uur om te luisteren? Nee? Oké, wacht … ik zal het zo kort mogelijk houden.

Het prentenboek bevat tjokvol thema’s, soms algemene thema’s (milieuvervuiling, klimaatverandering, reizen, etc.), maar ook persoonlijkere thema’s (eenzaamheid, dromen en angsten, vriendschap, verbeeldingskracht, etc.). Iedere dubbelprent bevat honderden verhalen, omdat je ze zelf vormgeeft. We hebben een hoofdpersonage: de papieren boot. Al kan een ander personage wel belangrijker zijn in een andere prent. Waarom? Omdat ik me dat verbeeld. De ruimte is soms afgebakend tot enkele herkenbare elementen, denk daarbij aan de ijsschotsen of een jungle. Anderzijds biedt het juist meer verbeeldingskracht bij een open zee. Waar bevindt het bootje zich? Wat is er boven of onder hem aan het gebeuren? We weten het niet, we kunnen alleen maar denken en verbeelden. Jouw stukje verbeelding wordt dan jouw waarheid bij de tekening.

Dit is iets wat ik zeker met leerlingen wil ondernemen. Ik wil de verhaalbouwstenen linken aan een nog te verzinnen verhaal met behulp van een stilstaand beeld; ik wil de leerlingen laten kennismaken met het creatief bedenken en schrijven van een eigen (kort)verhaal. Betekent dit dat je ‘Zwerveling’ enkel kan gebruiken als leidraad voor de eigen creativiteit? Nee. De prenten bieden de mogelijkheid om de bovenstaande thema’s in te leiden en hierover te praten. Als je persoonlijke thema’s betrekt, let er wel op dat de klasgroep zeer goed moet zijn. Je kan oppervlakkig praten over zo’n thematieken, maar (sommige) kinderen hebben ook nood om eens hun hart te kunnen luchten. Die vertrouwelijke en veilige omgeving moet er dan wel zijn. Wat kan jij als leerkracht doen tijdens zo’n gesprekken? Modereren. Laat leerlingen aan het woord, laat hen uitspreken en hun gedachten en ideeën wisselen met elkaar, zorg ervoor dat het gesprek vlot en rustig verloopt en zorg dat iedereen gehoord wordt.

Persoonlijk moet ik zeggen dat het me heel goed deed om de prenten te bekijken. Het bracht extra rust en fascinatie mee voor de realistische en fantasie-elementen. Je kan het zo gek niet bedenken, maar ik begon mee te leven met … een papieren boot. Ja hoor, dat lees je correct. Het stoorde me totaal niet dat er geen woorden te bespeuren waren. Ik had nog nooit een tekstloos verhaal gelezen, maar het is zeker een meerwaarde en aanrader. In de toekomst ga ik nog meer woordeloze (prenten)boeken lezen. Iemand suggesties? Ik hoor het graag!

Een opdrachtje om af te sluiten

Na het lezen van ‘Zwerveling’ deed het me deugd om verschillende ideeën te krijgen voor de klaspraktijk. Hieronder vind je een opdrachtje waarin leerlingen aan de slag gaan met een prent uit het boek. Heb je nood aan ontspanning of een tussendoortje doorheen de studieperiode, dan hoop ik dat je even de tijd neemt om te experimenteren met de opdracht. Ik hoor en lees graag wat jullie hebben bedacht of gemaakt.

  • Leg de volgende zaken op je tafel of bureau: de prenten op je computerscherm, één of meerdere A3-bladen, pennen (verschillende kleuren), het onderstaand schema ‘een verhaal bedenken’;
  •  Kies één prent uit;
  • Bekijk onderstaande prent. Je krijgt twee minuten de tijd;
  • Schrijf ‘Zwerveling, mijn verhaal’ in het midden van het A3-blad;
  • Schrijf alles op wat in je opkomt na het bekijken van de prent. Denk aan de verhaalbouwstenen (onderstaand schema). Doe dit volgens een vertakte mindmap, waarbij je met één kleur vertrekt vanuit één concept en hierbij nieuwe gedachten, emoties of concepten linkt. Doe dit opnieuw voor de ontstane vertakkingen;
  • Neem dan een andere kleur en werk in een andere richting. Herhaal dit totdat je denkt dat er genoeg op je blad staat;
  • Link een concept van de ene tak (een kleur) met een concept van een andere tak (andere kleur). Welke gekke of interessante combinaties ontstaan?;
  • Ben je klaar met je mindmap? Goed! Leg het schema ‘een verhaal bedenken’ ernaast en vul de kaders in. Wie weet komen er nieuwe inzichten naar boven. Veranderen kan en mag;
  • Heb je het schema helemaal ingevuld? Super, je hebt een volledig concept van jouw eigen verhaal bij de prent. Tijd om het neer te pennen. Succes!

Opdracht voor de bloglezers: deel je concept als reactie en vul elkaars concepten verder aan of geef feedback.

Extra’s:

  •  Lees het tussentijdse verhaal van een ander persoon en geef feedback;
  •  Analyseer het verhaal van een ander persoon volgens het schema ‘een verhaal interpreteren’;
  • Bedenk een nieuwe prent bij jouw verhaal. Werk met arceringen zoals het prentenboek;
  • Bundel de verhalen in één boek en stel het tentoon;  
  • ...





bronnen







Reacties

Een reactie posten