Multiculturaliteit is noodzakelijk voor leerkrachten, leerlingen en ouders - betoog

 

media 3  (semester 1) – betoog

 

Multiculturaliteit is noodzakelijk voor leerkrachten, leerlingen en ouders

Anno 2024 zijn de leerprestaties van leerlingen ‘trending news’ en de media wijst maar al te graag met de vinger naar de scholen. “We hebben in Vlaanderen nu eenmaal een schoolsysteem gecreëerd dat leerlingen sociaal en etnisch segregeert”, aldus onderwijssociologe Mieke Van Houtte. Multiculturaliteit biedt de oplossing om alle leerlingen zich goed te doen voelen, appreciatie op te wekken bij iedereen in en rond de school, maar ook thuis moet deze klik gemaakt worden. Anders blijft het rad van ongelijkheid draaien.

Bovenstaande grafiek toont een vergelijkbare situatie in Nederland, waarbij personen van kleur, losstaand van een eerste of tweede generatie migratieachtergrond, discriminatie ervaren op verschillende vlakken.

Wanneer je discriminatie ervaart, dan voel je je niet geaccepteerd door de medemens, de samenleving. Je gaat jezelf ‘anders’ vinden, je terugtrekken of net in de aanval gaan. Zo is dat ook in het onderwijs. Leerlingen van kleur krijgen vaker te maken met negatieve opmerkingen en worden vaker en sneller gestraft op een fout. De gevolgen zijn niet mild: demotivatie, gezondheidsproblemen en een verminderend samenhorigheidsgevoel. De negatieve impact op de sociaal-emotionele ontwikkeling leidt tot een daling van leerprestaties. Onderstaand voorbeeld toont juist aan dat een leerkracht een belangrijke rol speelt binnen een veilig en open klasklimaat.

uit: Agirdag, O. (2020). Onderwijs in een gekleurde samenleving (1ste editie). Epo, Uitgeverij.

Het rad van ongelijkheid blijft draaien als we niets doen

Dat vooroordelen en stereotypen aanwezig zijn bij iedere persoon, ook bij personen van kleur, kan je niet ontkennen. “We kunnen ze niet belemmeren, maar we moeten ons er wel van bewust zijn”, beschrijft Orhan Agirdag in zijn boek. Vaak zijn de lage verwachtingen het gevolg van vooroordelen. In hun onderbewustzijn gaan leerkrachten en scholen in het algemeen anders om met personen met een migratieachtergrond. Ze worden minder vaak aan het woord gelaten, ze krijgen minder of harde feedback, de leerlingen ondervinden een grotere fysieke afstand met de leerkracht én de onderlinge interactie verkleint. Zowel demotivatie als afstandelijkheid, het wij-zij-denken en een verslechterde autonomie zorgen voor deze dalende prestaties.

 

Talen en culturen accepteren

Als we weten dat de oorzaak van de PISA-resultaten een samenraapsel is van meerdere factoren, dan kunnen we de taalvaardigheid wijten aan een gebrek aan kennis en oefening van het Nederlands bij de leerlingen van kleur? Bewijst minister Weyts dat de thuistaal enkel thuis mag gesproken worden en niet op school en dat dit een positief effect heeft op de resultaten? Nee.

Dat taal een belangrijke rol speelt bij de vroege levensjaren is algemeen geweten. Wat de media en minister Weyts suggereren als een verarming van de Nederlandse taal bij leerlingen met een andere thuistaal, dan toont wetenschappelijk onderzoek net het tegenovergestelde aan

Uit bovenstaande grafiek leiden we juist af dat leerlingen met een meertaligheidsachtergrond het best scoren op begrijpend lezen. Leerlingen met een andere thuistaal en leerlingen, waarbij het Nederlands thuis domineert, liggen de resultaten op eenzelfde hoogte. (uit: Agirdag, O. (2020). Onderwijs in een gekleurde samenleving (1ste editie). Epo, Uitgeverij.)

     

Wanneer je kijkt naar de volgende twee grafieken, dan zie je dat taalkennis en -vaardigheid het sterkst zijn bij leerlingen die al van jongs af aan voorgelezen krijgen. Idem voor het vertellen van verhalen. Dit losstaand van het feit of ze nu het Nederlands als moedertaal hebben of niet. 

(uit: Agirdag, O. (2020). Onderwijs in een gekleurde samenleving (1ste editie). Epo, Uitgeverij.)

Door multiculturaliteit in de scholen toe te passen en als visie te bezien, ga je alle aanwezige identiteiten erkennen en hierover in dialoog gaan met elkaar. Met bijvoorbeeld een combinatie van een verrijking en verdieping van het Nederlands en de toegankelijkheid en mogelijkheid van het benutten van de thuistalen van leerlingen werk je aan een algemene taalverrijking én multiculturaliteit. Onderstaande grafieken geven een duidelijk zicht op de leerprestaties van leerlingen bij deze twee aanpakken.

uit: Agirdag, O. (2020). Onderwijs in een gekleurde samenleving (1ste editie). Epo, Uitgeverij.

 

Laten we dan eindelijk stoppen met de vinger te wijzen naar leerkrachten. Laten we nu eens onze vinger wijzen naar de media en vooral naar onszelf als mens. Ja, we hebben vooroordelen, u ook, maar erken deze inwendige processen. Leerkrachten, kijk met een verruimde blik en glimlach als je een multiculturele klas hebt. Het is een verrijking. En de mensen thuis, specifiek de ouders, ga in dialoog met de school van je kind. Zoek samen naar een balans. Zo kunnen we die leerprestaties in de kiem smoren.  

 

Bronnen:

Agirdag, O. (2020). Onderwijs in een gekleurde samenleving (1ste editie). Epo, Uitgeverij.

Schuermans, G. (2023, 17 november). Ongelijke kansen in het onderwijs: ‘De school moet aanbieden wat thuis ontbreekt’. Sociaal.Net. https://sociaal.net/achtergrond/mieke-van-houtte-ongelijke-kansen-in-het-onderwijs/

Vervaet, R., Van Houtte, M., & Stevens, P. (2017). Veilige hechting met ouders, leerkrachten en school, sociale cohesie op school en etnische vooroordelen bij Vlaamse jongeren. Sociologos, 38(1-2), 98-119.

Van der Werf, E. F., & Jenneskens, E. A. (2020). De kracht van contact: vooroordelen verminderen en empathie stimuleren bij basisschoolkinderen van bovenbouwleeftijd (Bachelor's thesis).