Interculturele literaire competentie – een veelbelovend idee voor de toekomst van het onderwijs in de moderne vreemde talen (semester 1)

 

vaktijdschrift 1, semester 1

Interculturele literaire competentie – een veelbelovend idee voor de toekomst van het onderwijs in de moderne vreemde talen

 

Beste reizigers,

De ICC- en ILC-treinen van vandaag rijden langs elkaar, aan een even snel tempo. U kan op beide treinen wachten aan het gezamenlijk perron ‘Literatuuronderwijs’. Gelieve niet plaats te nemen in de achterste wagons, maar zoek een plaatsje in de voorste. Ik wens u een interessante en leerrijke rit.

Als je je nu afvraagt wat die ICC- en ILC-treinen betekenen, dan leg ik het je graag uit. ICC staat voor de interculturele competentie, ILC voor de interculturele literaire competentie (misschien best ICLC). Ik heb onlangs een vaktijdschriftartikel gelezen over de integratie tussen beide termen in functie van het vreemdetalenonderwijs en daaraan het Nederlands gekoppeld. Ik kan je alleen maar vertellen dat ik het enerzijds een zeer interessant onderzoek vond, maar anderzijds moet ik ook melden dat de aanpak nog niet overal toegepast wordt. Dat is ook logisch, want anders zou er geen (recent) onderzoek zijn geweest. Spijtig genoeg zou het juist overal toegepast mogen worden.

Men wist al langer dat de interculturele competentie (ICC) zorgt voor het leren functioneren in onze maatschappij. Onderwijs is daarbij de geschikte kans voor de nieuwe generaties, al kan best iedereen zich bezighouden met het verbreden en verrijken van zijn of haar ICC. Hieraan worden niet alleen domeinoverschrijdende vakken als cultureel bewustzijn, burgerschap, … gelinkt, maar ook vreemde talen. Via taal kom je meer te weten over de wereld in al zijn aspecten. Of het nu via lezen, luisteren of een gesprek verloopt, het is allemaal belangrijk. Zo ontwikkel je ook je interculturele communicatieve competentie.

Werken met literaire teksten

Als voorbereidend werk heeft de onderzoeker gewerkt met literaire teksten. Je gebruikt zowel receptieve als productieve vaardigheden om een tekst te ontleden, de inhoud ervan te coderen en in gesprek te gaan met een ander.

Men verdeelt de aanpak met literaire teksten in twee stappen. Een eerste stap is het in dialoog treden met de tekst zelf. Je gaat je inleven in een ander (cultureel) perspectief, je leest meer over groepssamenstellingen en samenlevingen én je linkt jouw voorkennis (eigen ervaringen) aan de nieuwe inkijken. Het in dialoog treden met een andere lezer is de tweede stap. Samen bespreek je de tekst op een kritische manier. Je deelt jouw visie en leert van en met elkaar. Met behulp van teksten én het werken aan deze twee stappen stimuleer je je individuele interculturele literaire competentie (ILC).

Natuurlijk moet je als leerkracht het hele proces nauwkeurig begeleiden en duidelijke instructies geven. De inhoud komt van de leerlingen zelf tijdens het gesprek, de vraagstellingen en werkwijzen voorzie jij.

En de resultaten …

… die waren voortreffelijk! De groep leerlingen die de gehele werkwijze doorliep, boekte veel vooruitgang op zowel de taalvaardigheden als op hun persoonlijke ILC’s. Hoe kan je dat testen? Wel, je kan andere literaire teksten voorzien, steeds op een hoger denkniveau van de leerling (zone van naaste ontwikkeling), om hierrond inhoudelijke vragen te stellen of juist in gesprek te gaan met deze leerling. Hoe meer een persoon bezig is met zijn ILC, hoe meer kapstokken er worden gevormd voor nieuwe invalshoeken en kennis.

Het onderzoek toonde ook aan dat de leerlingen de teksten met een kritischere blik onder de loep namen. De vaardigheden rond decoderen, analyseren en hierbij opnieuw een synthese maken, waren verbeterd.

Graag doen de onderzoekers ook een oproep naar het gebruiken van een brede waaier aan aanknooppunten en verrijking. Betrek zeker de taalvakken, de actualiteit en de voorkennis van de leerlingen, maar zorg voor een nieuwe invalshoeken zoals kunst en drama, films, etc.

We zijn er nog niet

Inderdaad, we zijn er nog niet. Wat er nog niet is, kan zeker nog komen. Het is belangrijk dat je als team aan de slag gaat en actie onderneemt. Jij kan het niet in je eentje veranderen. Ik ben alvast overtuigd om mijn steentje bij te dragen om deze vaardigheden te ontwikkelen en te stimuleren bij leerlingen. Het doet me denken aan mijn praktijkonderzoek van vorig jaar. Ik zag een zeer mooie, individuele groei bij iedere leerling. Sommige leerlingen uit het zesde leerjaar wisten niet hoe ze een woordbetekenis moesten opzoeken, na amper twee weken hadden ze wel vijf manieren ontdekt, ingeoefend én ze gebruikten het spontaan in andere lessen. Dit was nog maar het topje van de ijsberg. Geweldig!

Zoiets wil ik dus ook bereiken bij leerlingen in het middelbaar. Ik wil hen laten genieten van rijke teksten, hen leren omgaan met moeilijke woorden en dit koppelen aan meerdere (vreemde) talen, het leren analyseren en samenvatten van teksten en leerinhouden, het begrijpend lezen stimuleren, enzovoort.

Volgende tips wil ik graag meegeven uit het vaktijdschriftartikel. Daarbovenop geef ik nog extra tips omtrent een eigen onderzoek. Vorig jaar heb ik namelijk getest, bij de zesdejaars van mijn stageklas, hoe het gesteld was met het tekstbegrip, het analyseren en synthetiseren, het zoeken naar de juiste informatie, het schematisch ordenen van deze analyses en synthese via de Cornellmethode. Deze methode is een samenvattings- en leerstrategie, die je zeker kan toepassen in het secundair onderwijs. Deze tips houden vooral in hoe je de literaire teksten en de methode aanpakt in jouw eigen klaspraktijk.

• Geef het belang aan van deze methode of de opdracht: nu en voor de toekomst;

• Geef voor iedere opdracht het doel of de doelen mee;

• Werk zowel impliciet als expliciet als geïntegreerd. Koppel de methode aan bijvoorbeeld een geziene WO-les of een taalles en maak eerst stap voor stap klassikaal samenvattingen van lesinhouden voor jouw onderwijsvak(ken);

• Koppel een geprojecteerd en/of gegeven voorbeeld bij de eerste keren werken met deze methode. Benadruk dat ze dit niet zomaar mogen kopiëren;

• Gebruik informatieve (verdiepende en verrijkende) teksten en voorzie een waaier aan thema’s. Denk bijvoorbeeld aan ‘dieren’, ‘bekende personen’. Wek hun interesses op en verbreed en verdiep deze;

• Werk met een (zichtbaar) ‘kleurenniveausysteem’. De leerlingen worden niet alleen door de leerkracht of het bord aangemoedigd, maar ook door elkaar, mits een goede klasgroep;

• Geef na iedere verwerking gerichte en positieve feedback op zowel de inhoud als vorm;

• Integreer verschillende vaardigheden en strategieën of werk hieraan trapsgewijs;

• Beleef plezier aan het experimenteren op zowel klassikaal als individueel niveau, en samen met de leerlingen, met deze methode.

Bron

Weergave van interculturele literaire competentie – een veelbelovend idee voor de toekomst van het onderwijs in de moderne vreemde talen. (z.d.). https://lt tijdschriften.nl/ojs/index.php/ltt/article/view/2324/1881