Het lerarentekort is opgelost! Ah… toch niet? (semester 1)

 

media-artikel semester 1

Het lerarentekort is opgelost! Ah … toch niet?

 

Begin oktober snuisterde ik door de nieuwswebsites met de volgende gedachte: hoe is het nu gesteld met de leraren en het onderwijs? Ik houd het (hopelijk) kort en bondig … het gaat niet zo goed met het huidig aantal (actieve) leerkrachten. Zo’n bondige verwoording zijn jullie misschien niet gewoon van mij. Wacht, geef me eventjes de tijd om mijn benen te strekken, de polsen rond te draaien en de vingers te kraken. Hier ga ik dan …

 

Het lerarentekort is zo vertakt als … een kerstboom?

Het krantenartikel kopte met een bekende titel: ‘Dubbel zoveel gepensioneerden voor de klas in vergelijking met 2019’. Ja, beetje logisch toch als je ziet dat er steeds minder leerkrachten starten in het onderwijs. Maar hoe komt dat nu? Na wat opzoekwerk kan ik alleen concluderen dat het een probleem is met zo veel verschillende takken dat een kerstboom ervan zou opkijken.

Ten eerste zijn er twee soorten van zo’n lerarentekorten: een structureel tekort én een vervangingstekort. Dat laatste tekort kan ik helaas beamen. Ik krijg nog steeds sms’jes, telefoontjes en mails van scholen om te komen vervangen, gaande van een week, een maand tot onlangs zelfs het hele schooljaar. Ik trek wel de lijn als ik een brief via het postkantoor ontvang met de vraag om te komen vervangen. Het vervangingstekort heeft voor een gedeelte te maken met het feit dat een leerkracht kan uitvallen omwille van ziekte, familiale of persoonlijke verplichtingen. Helaas moet ik toegeven dat er ook leerkrachten zijn, die in september starten en een maandje werken om dan iets anders te gaan doen. Ze communiceren niet tijdig met de directie, waardoor de vraag naar vervanging wat groter wordt.

Maar wat is dan het structureel tekort aan leerkrachten? Dat heeft vooral te maken met de steeds dalende werkzoekende leerkrachten. We kunnen hierbij een kleine vertakking maken naar de instromersaantallen. Ieder jaar daalt dit aantal. Ik vroeg enkele weken geleden aan Lieveke, een docente binnen de BALO-opleiding, hoeveel studenten er begonnen aan hun eerste jaar. Het werd toen even heel stil. Nog geen dertig … geen dertig! In het academiejaar 2020 – 2021 begon ik ‘nog’ met vijfenvijftig studenten. Gelukkig zakt het aantal zijinstromers niet.

In- en uitstroomfactoren en online een oase van rust

Helaas (ik merk dat ik dat woord wel heel vaak denk tijdens het schrijven van deze blog) zijn er ook veel uitstromers. Dit zijn leerkrachten, die na enkele jaren uit het onderwijs stappen. Waarom dan? Zelfs deze vraagstelling is op zijn beurt een kerstboom …

Enkele factoren doen de instroom de das om. Denk bijvoorbeeld aan het huidige imago van het beroep, maar ook té weinig flexibiliteit, volgens personen buiten het onderwijs, én een grote kans op burn-outs. Nochtans, als ik de reacties op nieuwsberichten op sociale media zie, dan denk ik dat er onmogelijk een burn-out mogelijk is in het onderwijs. “Ze hebben toch veel vakantie, hé!” Ja, maar wat met de voorbereidingen van iedere les, het stimuleren van zelfsturing en veerkracht, de sociale en emotionele ontwikkeling van kinderen bevorderen, de administratie in de gaten houden, organiseren van schoolactiviteiten, wekelijkse vergaderingen omtrent de school, de klassen, de zorg van alle leerlingen én van specifieke leerlingen, zorgdossiers behandelen en aanvullen indien nodig, de overgang naar de volgende graad, thematisch werken, projecten rond pesten en sociale vaardigheden uiteenzetten? Mag ik van jou blijven doorgaan? Misschien niet. Dan zou deze blog nóg langer worden. In ieder geval kunnen we concluderen dat de comments section van HLN een oase van rust is als het gaat om onderwijsgerelateerde onderwerpen (lees dit alsjeblieft met een ironische ondertoon).

Kort samengevat is het onderwijs geen mandje vol rozen en gemberkoekjes. Het kán zeker en vast zo’n mandje worden, maar dan met de juiste begeleiding voor leerkrachten. Uit onderzoek blijkt dat 42% van alle opgenomen ziektedagen te maken heeft met depressies, burn-outs, stress, etc. De torenhoge verwachtingen spelen hier grotendeels parten. Daarbovenop komt ook nog eens de werkonzekerheid voor beginnende leerkrachten. Ik heb dit ervaren bij andere werkzoekende studenten.

Licht aan het eind van de tunnel?

Gelukkig heeft de overheid het lerarenplatform geïntroduceerd én verlengd tot 2024. Wat een geluk toch. Wacht eens … stoppen ze ermee? Ja, je leest het goed. Tijdens een sollicitatiegesprek vertelde de directeur dat de overheid stopt met dit platform. Zoals het gezegde luidt: “Als de overheid iets vindt om je een pets te geven, dan geven ze je die pets.”

Toch zijn er langetermijnoplossingen in het vizier. Zo legt men de focus op zij-instromers met bijvoorbeeld het uitgewerkte ‘werkplekleren’-traject. Ook diversiteit wordt aangekaart. Het percentage aan studenten met een migratieachtergrond is aanwezig, maar veel van hen haakt af. Dat is zonde. Ik heb het geluk gehad dat ik in verschillende lerarenteams en schoolsamenstellingen terechtkwam op stage. Diversiteit is een echte verrijking, zowel in het team als in de klas als op de speelplaats. Een andere oplossing is het imago terug opkrikken en mensen laten ontdekken of het lerarenberoep iets is voor hen. Laat geïnteresseerden en twijfelaars toch eens een week of maand meedraaien in de klassen. Laat hen proeven wat een leerkracht kan verwezenlijken.

Het artikel biedt nog andere oplossingen en ideeën aan, denk dan maar aan duale leerkrachten of meer co-teaching en meer klasondersteuning. Dit kunnen allemaal leraren zijn die bijspringen. In Zweden is het zelfs zo dat er maximaal tien leerlingen in een basisschoolklas zitten. Elke klas bestaat nog eens uit twee leerkrachten. Grofweg houdt iedere leerkracht dus rekening met de vorming van vijf leerlingen (maximum) gedurende een schooljaar. Je hebt meer tijd voor differentiatie, meer onderwijskansen om op een andere manier les te geven, zoals bewegend leren en optioneel de methode van Montessori.

Een mandje vol rozen en gemberkoekjes is mogelijk

Inderdaad, deze tussentitel is mogelijk. Het zal nog een tijdje duren, de experten zijn ermee bezig. Het belangrijkste is jezelf niet te verliezen en rondom je te kijken. Een trotse leerkracht kan leerlingen motiveren en inspireren. Dat hebben enkele leerkrachten met mij gedaan, vanaf mijn zes jaar al.  Wees die trotse leerkracht. Neem jouw toekomstige klas(sen) mee op avontuur en laat hen hun kennis verrijken en verdiepen. Leer met en van je leerlingen! Neem je directe collega’s, wat zeg ik, heel je toekomstig schoolteam mee. Een trotse school zorgt voor trotse leerlingen. Vergeet niet dat jij het verschil maakt. De kinderen weten dat goed genoeg. Dat is mijn overtuiging na eerdere stages, waarbij leerlingen me vlakaf zeiden dat ze het toffer vonden bij mij.

Deze twee bronnen hebben me verder aan het denken gezet om mezelf en anderen te blijven motiveren, al kan je soms in een dipje zitten. Het lerarenberoep is zwaar, maar het loont.

 

Ik sluit graag af, het is alweer niet gelukt om het kort en bondig te houden, met een waargebeurd verhaal om aan te tonen dat jij, de lezer van deze blog, het verschil kan maken, al lijkt het misschien niet zo veel.

Wow, deze dag was heftig. De kinderen waren druk, de bordboeken werkten niet en ik kon niet alle lessen binnen de voorziene tijd afwerken. Mijn batterij was volledig leeg, totdat Amy na de schoolbel terug in de klas stond. Ze bedankte me voor de hulp tijdens de rekenles, het af en toe vragen naar haar welzijn in die week én er voor haar te zijn wanneer ze het moeilijk had. Amy heeft het niet gemakkelijk gehad, dat is waar. Ze wandelde naar me toe en gaf me een iets té stevige knuffel. Die knuffel deed haar goed, maar ik dacht eventjes aan mijn geplette ruggenwervels. Het meisje uit het zesde leerjaar wandelde nadien weg en vertrok op weg naar haar huis. Mijn batterij was volledig opgeladen. Ik had terug goede moed. Zoals Armstrong zei: “Een kleine stap voor de mens, een grote stap voor de mensheid.” Een kleine moeite langs mijn kant, een onmogelijk te beschrijven gevoel voor Amy.

Jammer genoeg kon ik Amy niet meer volledig helpen met deze leerstof. Het was de allerlaatste week van mijn stage.

 

Bijlage

Nieuwsartikel

 

Dubbel zoveel gepensioneerden voor de klas in vergelijking met 2019

 

Het aantal pensioengerechtigde leerkrachten die toch nog voor de klas staan, stijgt jaar na jaar en is verdubbeld ten opzichte van het schooljaar 2019-2020. Dat blijkt uit cijfers van Vlaams Parlementslid Karolien Grosemans (N-VA), die ook voorzitter is van de commissie voor onderwijs.

Tijdens het schooljaar 2022-2023 stonden 2.268 gepensioneerden voor de klas. Goed voor een nieuw record. De meeste leerkrachten die herintreden na hun pensioen zijn te vinden in de leeftijdscategorie tussen 60 en 70 jaar, maar er zijn ook uitschieters tot 80 jaar.

De meeste leerkrachten die vorig schooljaar ook na hun pensioen opnieuw voor de klas gingen staan, doen dat in het basisonderwijs (1.116) of het secundair onderwijs (907). De meeste van hen zijn te vinden in de provincie Antwerpen (739), Oost-Vlaanderen (546) of West-Vlaanderen (399). Vlaams-Brabant (304), Limburg (224) en Brussel (116) hebben minder gepensioneerden voor de klas staan. Hoewel het vaak gaat om een deeltijdse opdracht, nam toch een kwart van hen een volledig uurrooster op zich.

 

Bronnenlijst

 

·        Frederix, S. (2023, 31 maart). Hoe lossen we het lerarentekort op? Klasse.  https://www.klasse.be/180314/hoe-lossen-we-het-lerarentekort-op/

·        Gli. (2023, 15 oktober). Dubbel zoveel gepensioneerden voor de klas in vergelijking met 2019. Het Nieuwsblad. https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20231015_92869836